ΓΡΑΦΕΙ Ο
Γιώργος Πρεβελάκης
Η Ελλάδα αδυνατεί να ισορροπήσει τα οικονομικά της. Μέγα μέρος της εθνικής κυριαρχίας έχει ήδη χαθεί. Τέλος της διαδικασίας δεν φαίνεται. Η δραματική αυτή κατάσταση επιδρά μεν αρνητικά στο ηθικό της χώρας, ενδέχεται όμως, μετά από δεκαετίες ψευδαισθήσεων, να εγείρει μια ουσιαστική συζήτηση.
Καταρρέουν οι αυτάρεσκοι μύθοι τους οποίους καλλιέργησαν οι εκάστοτε κρατούντες. Αρχικά προτείνονται ερμηνείες προφανείς, άρα επιφανειακές. Ανάλογα με τις ιδεολογικές τοποθετήσεις, φταίει διαδοχικά η Γερμανία, τα κόμματα, η έλλειψη πολιτικού θάρρους, η διαφθορά, η υπερδιόγκωση του δημοσίου τομέα, η κερδοσκοπία του κεφαλαίου.
Αν εξαιρέσουμε τις θεωρίες συνωμοσίας και του ξένου παράγοντα, οι οποίες a priori ακυρώνουν τη συζήτηση, όλες οι ερμηνείες οδηγούν σε νέα ερωτήματα: πώς εξηγείται η έλλειψη πολιτικού θάρρους, η διαφθορά, οι ελλείψεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα; Γιατί αυτά τα προβλήματα στην Ελλάδα πολλαπλασιάζονται και επιδεινώνονται; Χωρίς εμπεριστατωμένη διερεύνηση των αιτίων, ούτε διάγνωση είναι δυνατή, ούτε θεραπεία.
Οι μεν θα βομβαρδίζουν τους δε με αναπόδεικτες αλληλοκατηγορίες, εν μέση καταστροφή.
Από την άλλη πλευρά του Αιγαίου, οι σχετικές αναζητήσεις έχουν προχωρήσει, Ίσως επειδή η κρίση χτύπησε την Τουρκία νωρίτερα, αλλά και επειδή η ευρωπαϊκή και διεθνής υποστήριξε δεν παρήγαγε εφησυχασμό.
To πολυσχολιασμένο «στρατηγικό βάθος» του Αχμέτ Νταβούτογλου (Ahmet Davutoğlu) αναδεικνύει τον πολιτισμικό παράγοντα, τη γεωγραφία και την ιστορία. Θίγει, δηλαδή, το ζήτημα της εθνικής ταυτότητας, καθοριστικό για τις εσωτερικές ισορροπίες και τις εξωτερικές σχέσεις.
Η Τουρκία ενισχύει την τουρκική ταυτότητα, με πειραματισμό και ριζική αναθεώρηση. Αντιθέτως, στην Ελλάδα, το ζωτικό αυτό ζήτημα παραμελήθηκε. Η «προοδευτική» κοινωνία κατεδαφίζει μεθοδικά τα θεμέλια του συλλογικού είναι· πιεζόμενη ασφυκτικά, η «εθνικιστική» αμύνεται, αρνούμενη οποιαδήποτε αναθεώρηση. Οι δύο αυτές στάσεις αλληλοτροφοδοτούνται, οδηγώντας την εθνική συλλογικότητα σε ταχύτατη παρακμή.
Τώρα αναδεικνύεται το έλλειμμα από την υποβάθμιση της πολιτικής και κοινωνικής έρευνας στην Ελλάδα. Η κυρίαρχη, στενά ωφελιμιστική θεώρηση ναρκοθετεί την οικονομική υγεία, την κοινωνική σταθερότητα, ακόμα και την εθνική ανεξαρτησία.
Έχει υπονομευθεί η εθνική υπερηφάνεια, το ανήκειν σε ένα ευρύτερο σύνολο. Πώς να επιβιώσει αίσθημα αποστολής η έφεση πρoς προσφορά και θυσία; Εν ονόματι ποιου ιδεώδους θα παραμεριστούν τα ατομικά, τα οικογενειακά ή τα συντεχνιακά συμφέροντα;
Το, πράγματι υπερδιογκωμένο κράτος συνιστά πρόβλημα μόνον ποσοτικό; Υπάρχει ιδεολογικό υπόβαθρο για τη λειτουργία του, ανεξαρτήτως μεγέθους; Η ιδιαιτερότητα της ελληνικής κρίσης είναι ότι η κυβέρνηση δεν διαθέτει μηχανισμό για να εφαρμόσει την πολιτική της.
Χωρίς αίσθημα πατριωτισμού, οι δημόσιοι υπάλληλοι αδιαφορούν για την αποστολή τους, χρησιμοποιούν το κράτος για προσωπικούς σκοπούς, ακυρώνουν κάθε προσπάθεια μεταρρύθμισης.
Τέτοιες σκέψεις σπάνια απασχόλησαν την αποκομμένη από την πραγματικότητα ελλαδική διανόηση, την οποία, κατά το κρατούν αίσθημα, το κράτος συντηρεί περίπου για διακοσμητικούς λόγους. Συσσωρεύθηκε, επομένως, μεγάλη υστέρηση σε έναν αποφασιστικό τομέα.
Στον ελληνοτουρκικό τομέα, η Τουρκία πλεονεκτεί, λιγότερο λόγω εξοπλισμών, πολύ περισσότερο χάρη στο δυναμισμό της ακαδημαϊκής της ζωής. Οι συνέπειες από την αστοχία της ελληνικής πνευματικής ηγεσίας ξεπερνούν σε βάρος και έκταση τις σοβαρές γεωπολιτικές προεκτάσεις του χάσματος ανάμεσα στην ελληνική και την τουρκική προβολή και επιρροή.
To ζήτημα 6ev είναι μόνον αν η Τουρκία θα επιτύχει να αναθεωρηθεί το ελληνοτουρκικό status quo. Απειλείται οξύτατη κοινωνική κρίση, δορυφοροποίηση της Ελλάδας από την Ευρώπη, έτι μείζων χρήση των γεωστρατηγικών της πλεονεκτημάτων για αλλότριους σκοπούς.
Η απαιτούμενη θυσία δεν είναι μόνον οικονομική.
Εν πνευματική αδρανεία, μετά από αυτάρεσκο εφησυχασμό δεκαετιών, οι Έλληνες πρέπει να εγκαταλείψουν δεξιές και αριστερές ιδεοληψίες· να αντιμετωπίσουν τον εαυτό τους, δηλαδή την ιστορία και τη γεωγραφία της χώρας, με νέα οπτική, προσαρμοσμένη στον ταχύτατα μεταβαλλόμενο κόσμο, όπου η πολιτισμική διάσταση αναδεικνύεται περισσότερο σημαντική από τα υλικά εφόδια. Μόνον έτσι το κράτος θα διορθωθεί, η οικονομία θα ανακάμψει, η Ελλάδα θα αξιοποιήσει τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα, οι Έλληνες θα ξαναβρούν την υπερηφάνειά τους.
εφημερίδα "Εστία"
Γιώργος Πρεβελάκης
Η Ελλάδα αδυνατεί να ισορροπήσει τα οικονομικά της. Μέγα μέρος της εθνικής κυριαρχίας έχει ήδη χαθεί. Τέλος της διαδικασίας δεν φαίνεται. Η δραματική αυτή κατάσταση επιδρά μεν αρνητικά στο ηθικό της χώρας, ενδέχεται όμως, μετά από δεκαετίες ψευδαισθήσεων, να εγείρει μια ουσιαστική συζήτηση.
Καταρρέουν οι αυτάρεσκοι μύθοι τους οποίους καλλιέργησαν οι εκάστοτε κρατούντες. Αρχικά προτείνονται ερμηνείες προφανείς, άρα επιφανειακές. Ανάλογα με τις ιδεολογικές τοποθετήσεις, φταίει διαδοχικά η Γερμανία, τα κόμματα, η έλλειψη πολιτικού θάρρους, η διαφθορά, η υπερδιόγκωση του δημοσίου τομέα, η κερδοσκοπία του κεφαλαίου.
Αν εξαιρέσουμε τις θεωρίες συνωμοσίας και του ξένου παράγοντα, οι οποίες a priori ακυρώνουν τη συζήτηση, όλες οι ερμηνείες οδηγούν σε νέα ερωτήματα: πώς εξηγείται η έλλειψη πολιτικού θάρρους, η διαφθορά, οι ελλείψεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα; Γιατί αυτά τα προβλήματα στην Ελλάδα πολλαπλασιάζονται και επιδεινώνονται; Χωρίς εμπεριστατωμένη διερεύνηση των αιτίων, ούτε διάγνωση είναι δυνατή, ούτε θεραπεία.
Οι μεν θα βομβαρδίζουν τους δε με αναπόδεικτες αλληλοκατηγορίες, εν μέση καταστροφή.
Από την άλλη πλευρά του Αιγαίου, οι σχετικές αναζητήσεις έχουν προχωρήσει, Ίσως επειδή η κρίση χτύπησε την Τουρκία νωρίτερα, αλλά και επειδή η ευρωπαϊκή και διεθνής υποστήριξε δεν παρήγαγε εφησυχασμό.
To πολυσχολιασμένο «στρατηγικό βάθος» του Αχμέτ Νταβούτογλου (Ahmet Davutoğlu) αναδεικνύει τον πολιτισμικό παράγοντα, τη γεωγραφία και την ιστορία. Θίγει, δηλαδή, το ζήτημα της εθνικής ταυτότητας, καθοριστικό για τις εσωτερικές ισορροπίες και τις εξωτερικές σχέσεις.
Η Τουρκία ενισχύει την τουρκική ταυτότητα, με πειραματισμό και ριζική αναθεώρηση. Αντιθέτως, στην Ελλάδα, το ζωτικό αυτό ζήτημα παραμελήθηκε. Η «προοδευτική» κοινωνία κατεδαφίζει μεθοδικά τα θεμέλια του συλλογικού είναι· πιεζόμενη ασφυκτικά, η «εθνικιστική» αμύνεται, αρνούμενη οποιαδήποτε αναθεώρηση. Οι δύο αυτές στάσεις αλληλοτροφοδοτούνται, οδηγώντας την εθνική συλλογικότητα σε ταχύτατη παρακμή.
Τώρα αναδεικνύεται το έλλειμμα από την υποβάθμιση της πολιτικής και κοινωνικής έρευνας στην Ελλάδα. Η κυρίαρχη, στενά ωφελιμιστική θεώρηση ναρκοθετεί την οικονομική υγεία, την κοινωνική σταθερότητα, ακόμα και την εθνική ανεξαρτησία.
Έχει υπονομευθεί η εθνική υπερηφάνεια, το ανήκειν σε ένα ευρύτερο σύνολο. Πώς να επιβιώσει αίσθημα αποστολής η έφεση πρoς προσφορά και θυσία; Εν ονόματι ποιου ιδεώδους θα παραμεριστούν τα ατομικά, τα οικογενειακά ή τα συντεχνιακά συμφέροντα;
Το, πράγματι υπερδιογκωμένο κράτος συνιστά πρόβλημα μόνον ποσοτικό; Υπάρχει ιδεολογικό υπόβαθρο για τη λειτουργία του, ανεξαρτήτως μεγέθους; Η ιδιαιτερότητα της ελληνικής κρίσης είναι ότι η κυβέρνηση δεν διαθέτει μηχανισμό για να εφαρμόσει την πολιτική της.
Χωρίς αίσθημα πατριωτισμού, οι δημόσιοι υπάλληλοι αδιαφορούν για την αποστολή τους, χρησιμοποιούν το κράτος για προσωπικούς σκοπούς, ακυρώνουν κάθε προσπάθεια μεταρρύθμισης.
Τέτοιες σκέψεις σπάνια απασχόλησαν την αποκομμένη από την πραγματικότητα ελλαδική διανόηση, την οποία, κατά το κρατούν αίσθημα, το κράτος συντηρεί περίπου για διακοσμητικούς λόγους. Συσσωρεύθηκε, επομένως, μεγάλη υστέρηση σε έναν αποφασιστικό τομέα.
Στον ελληνοτουρκικό τομέα, η Τουρκία πλεονεκτεί, λιγότερο λόγω εξοπλισμών, πολύ περισσότερο χάρη στο δυναμισμό της ακαδημαϊκής της ζωής. Οι συνέπειες από την αστοχία της ελληνικής πνευματικής ηγεσίας ξεπερνούν σε βάρος και έκταση τις σοβαρές γεωπολιτικές προεκτάσεις του χάσματος ανάμεσα στην ελληνική και την τουρκική προβολή και επιρροή.
To ζήτημα 6ev είναι μόνον αν η Τουρκία θα επιτύχει να αναθεωρηθεί το ελληνοτουρκικό status quo. Απειλείται οξύτατη κοινωνική κρίση, δορυφοροποίηση της Ελλάδας από την Ευρώπη, έτι μείζων χρήση των γεωστρατηγικών της πλεονεκτημάτων για αλλότριους σκοπούς.
Η απαιτούμενη θυσία δεν είναι μόνον οικονομική.
Εν πνευματική αδρανεία, μετά από αυτάρεσκο εφησυχασμό δεκαετιών, οι Έλληνες πρέπει να εγκαταλείψουν δεξιές και αριστερές ιδεοληψίες· να αντιμετωπίσουν τον εαυτό τους, δηλαδή την ιστορία και τη γεωγραφία της χώρας, με νέα οπτική, προσαρμοσμένη στον ταχύτατα μεταβαλλόμενο κόσμο, όπου η πολιτισμική διάσταση αναδεικνύεται περισσότερο σημαντική από τα υλικά εφόδια. Μόνον έτσι το κράτος θα διορθωθεί, η οικονομία θα ανακάμψει, η Ελλάδα θα αξιοποιήσει τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα, οι Έλληνες θα ξαναβρούν την υπερηφάνειά τους.
εφημερίδα "Εστία"
