Η ευκαιρία να δείξουν το ανθελληνικό τους μένος δόθηκε κατά την κήρυξη του Ελληνο-ιταλικού Πολέμου.
Το απόγευμα της 28ης Οκτωβρίου 1940, εντάσσονται στον Ιταλικό Στρατό οργανώνοντας δύο (2) Τάγματα δικά τους και με 15 περίπου Αλβανικά Τάγματα, αποτελούμενα απο 15.000 άνδρες, εισβάλουν στη Σαγιάδα και στους Φιλιάτες, ως μισθοφόροι σύμμαχοι των Ιταλών.
Παράλληλα, άλλοι που υπηρετούσαν - ως Έλληνες πολίτες – στον ελληνικό στρατό έπαιξαν το ρόλο της «πέμπτης φάλαγγας». Μετά την κατάρρευση του μετώπου, οι Ιταλοί παρέδωσαν τη Θεσπρωτία στο έλεος των Τσιάμηδων. Συγκεκριμμένα, σε στενή συνεργασία με επιφανείς Τσιάμηδες σχεδίασαν στην Παραμυθιά, όπου κατέλυσαν και διέλυσαν τις Ελληνικές Αρχές, τον πλήρη αφελληνισμό της περιοχής (3 Μαΐου 1941).
Έτσι σε μικτά χωριά έδωσαν τη διοίκηση σε Μουσουλμάνους αποκλειστικά. Ίδρυσαν την Αλβανική Φασιστική Νεολαία «Μιλίτσια» και με διάταγμα της Ιταλικής κυβερνήσεως διορίστηκαν οι αδελφοί Νουρή Ντίνο και Ναζάρ Ντίνο από την Παραμυθιά, ο μεν πρώτος Ύπατος Αρμοστής Θεσπρωτίας (!) , ο δε δεύτερος Συνταγματάρχης της «Μιλίτσια». Αργότερα , τον Ιούλιο του 1942, και πάντα υπό την σκέπη των Ιταλών, οι Τσάμηδες συγκροτούν την διαβόητη τρομοκρατική οργάνωση K.S.I.L.I.A. («Αλβανικό Σύστημα Πολιτικής Διοικήσεως») με 14 Τάγματα έχοντας ως κύριο στόχο τους την εξολόθρευση του ελληνικού πληθυσμού στην περιοχή της Θεσπρωτίας.
Με την είσοδο των Γερμανών στην Ελλάδα εντάσσονται στα Γερμανικά Στρατεύματα Κατοχής , φέροντας και αναγνωριστικό περιβραχιόνιο με τον αγκυλωτό σταυρό ή και κανονική γερμανική στολή.
Εκείνη την περίοδο, σε συνεργασία με τους Γερμανούς, ενσπείρουν τον φόβο και την τρομοκρατία στην περιοχή, διαπράττοντας δολοφονίες, αρπαγές περιουσιών, προδοσίες, βιασμούς, λεηλασίες, επιδρομές και πυρπολήσεις σπιτιών και ολόκληρων χωριών. Από τον μακρύ κατάλογο της εγκληματικής δράσεώς τους σταχυολογούμε ενδεικτικά τα ακόλουθα :
α) Στις 19 Φεβρουαρίου 1942 δολοφονείται ο Νομάρχης Θεσπρωτίας Γεώργιος Βασιλάκος.
β) Στις 24 Οκτωβρίου εκτελείται στην Καλτερίζα ο ιερέας Ανδρέας Βασιλείου (Παπανδρέας).
γ) Στις 27 Ιουλίου 1943, μετά την αποτυχία της επιθέσεως κατά του χωριού Αγία Κυριακή (Πόποβο), 800 Τσάμηδες της «K.S.I.L.I.A» («Ξίλια») , υπό την αρχηγία των αδελφών Ντίνο, σε συνεργασία με δυνάμεις Κατοχής, έκαναν επιδρομή στα χωριά του Φαναρίου. Λεηλατήθηκαν και πυρπολήθηκαν 519 κατοικίες, σκοτώθηκαν 800 κάτοικοι (από αυτούς οι 231 ήσαν γυναίκες που προηγουμένως βιάσθηκαν) και συνελήφθηκαν 500 άτομα που στάλθηκαν όμηροι στα Ιωάννινα. Ολοσχερής ήταν η απώλεια του κτηνοτροφικού πλούτου. Περίπου 243 χωριά ερημώθηκαν.
Αποκορύφωμα των παραπάνω πράξεών τους ήταν η ομαδική εκτέλεση των 49 Προκρίτων της Παραμυθιάς στις 29 Σεπτεμβρίου του 1943, αφού διατάχθηκαν να σκάψουν μόνοι τους τον τάφο τους. Ξεχωρίζουμε τον ιερέα Ευάγγελο Τσιαμάτο , τον ιατρό Ελευθ. Βαλασκάκη, τον Σχολάρχη Απόστ. Χρυσοχόου, τον Δήμαρχο Αθαν. Ρίγγα, τον Γυμνασιάρχη Κων/νο Σιωμόπουλο, τον Διευθυντή Τραπέζης Εμμ. Γκουτσαλέρη, Δασκάλους, Εμπόρους, Επιχειρηματίες κ.α.
Το απόγευμα της 28ης Οκτωβρίου 1940, εντάσσονται στον Ιταλικό Στρατό οργανώνοντας δύο (2) Τάγματα δικά τους και με 15 περίπου Αλβανικά Τάγματα, αποτελούμενα απο 15.000 άνδρες, εισβάλουν στη Σαγιάδα και στους Φιλιάτες, ως μισθοφόροι σύμμαχοι των Ιταλών.
Παράλληλα, άλλοι που υπηρετούσαν - ως Έλληνες πολίτες – στον ελληνικό στρατό έπαιξαν το ρόλο της «πέμπτης φάλαγγας». Μετά την κατάρρευση του μετώπου, οι Ιταλοί παρέδωσαν τη Θεσπρωτία στο έλεος των Τσιάμηδων. Συγκεκριμμένα, σε στενή συνεργασία με επιφανείς Τσιάμηδες σχεδίασαν στην Παραμυθιά, όπου κατέλυσαν και διέλυσαν τις Ελληνικές Αρχές, τον πλήρη αφελληνισμό της περιοχής (3 Μαΐου 1941).
Έτσι σε μικτά χωριά έδωσαν τη διοίκηση σε Μουσουλμάνους αποκλειστικά. Ίδρυσαν την Αλβανική Φασιστική Νεολαία «Μιλίτσια» και με διάταγμα της Ιταλικής κυβερνήσεως διορίστηκαν οι αδελφοί Νουρή Ντίνο και Ναζάρ Ντίνο από την Παραμυθιά, ο μεν πρώτος Ύπατος Αρμοστής Θεσπρωτίας (!) , ο δε δεύτερος Συνταγματάρχης της «Μιλίτσια». Αργότερα , τον Ιούλιο του 1942, και πάντα υπό την σκέπη των Ιταλών, οι Τσάμηδες συγκροτούν την διαβόητη τρομοκρατική οργάνωση K.S.I.L.I.A. («Αλβανικό Σύστημα Πολιτικής Διοικήσεως») με 14 Τάγματα έχοντας ως κύριο στόχο τους την εξολόθρευση του ελληνικού πληθυσμού στην περιοχή της Θεσπρωτίας.
Με την είσοδο των Γερμανών στην Ελλάδα εντάσσονται στα Γερμανικά Στρατεύματα Κατοχής , φέροντας και αναγνωριστικό περιβραχιόνιο με τον αγκυλωτό σταυρό ή και κανονική γερμανική στολή.
Εκείνη την περίοδο, σε συνεργασία με τους Γερμανούς, ενσπείρουν τον φόβο και την τρομοκρατία στην περιοχή, διαπράττοντας δολοφονίες, αρπαγές περιουσιών, προδοσίες, βιασμούς, λεηλασίες, επιδρομές και πυρπολήσεις σπιτιών και ολόκληρων χωριών. Από τον μακρύ κατάλογο της εγκληματικής δράσεώς τους σταχυολογούμε ενδεικτικά τα ακόλουθα :
α) Στις 19 Φεβρουαρίου 1942 δολοφονείται ο Νομάρχης Θεσπρωτίας Γεώργιος Βασιλάκος.
β) Στις 24 Οκτωβρίου εκτελείται στην Καλτερίζα ο ιερέας Ανδρέας Βασιλείου (Παπανδρέας).
γ) Στις 27 Ιουλίου 1943, μετά την αποτυχία της επιθέσεως κατά του χωριού Αγία Κυριακή (Πόποβο), 800 Τσάμηδες της «K.S.I.L.I.A» («Ξίλια») , υπό την αρχηγία των αδελφών Ντίνο, σε συνεργασία με δυνάμεις Κατοχής, έκαναν επιδρομή στα χωριά του Φαναρίου. Λεηλατήθηκαν και πυρπολήθηκαν 519 κατοικίες, σκοτώθηκαν 800 κάτοικοι (από αυτούς οι 231 ήσαν γυναίκες που προηγουμένως βιάσθηκαν) και συνελήφθηκαν 500 άτομα που στάλθηκαν όμηροι στα Ιωάννινα. Ολοσχερής ήταν η απώλεια του κτηνοτροφικού πλούτου. Περίπου 243 χωριά ερημώθηκαν.
Αποκορύφωμα των παραπάνω πράξεών τους ήταν η ομαδική εκτέλεση των 49 Προκρίτων της Παραμυθιάς στις 29 Σεπτεμβρίου του 1943, αφού διατάχθηκαν να σκάψουν μόνοι τους τον τάφο τους. Ξεχωρίζουμε τον ιερέα Ευάγγελο Τσιαμάτο , τον ιατρό Ελευθ. Βαλασκάκη, τον Σχολάρχη Απόστ. Χρυσοχόου, τον Δήμαρχο Αθαν. Ρίγγα, τον Γυμνασιάρχη Κων/νο Σιωμόπουλο, τον Διευθυντή Τραπέζης Εμμ. Γκουτσαλέρη, Δασκάλους, Εμπόρους, Επιχειρηματίες κ.α.
ΝΑ ΟΙ ΠΡΟΓΟΝΟΙ ΣΑΣ
ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΩΝ
του «Συστήματος Αλβανικής Πολιτικής Διοικήσεως («K.S.I.L.I.A.»)
κατά την κατοχή στη Θεσπρωτία.
Δολοφονηθέντες υπό των Τσάμηδων, μόνων ή εν συνεργασία με τα στρατεύματα Κατοχής
632
Εξαφανισθέντες και αρπαχθέντες ως όμηροι
428
Βιασμοί γυναικών και κορασίδων
209
Απαγωγαί
31
Πυρποληθείσαι οικίαι
2.332
Λεηλατηθέντα ολοσχερώς χωρία
53
Διαρπαγέντα Αιγοπρόβατα
37.556
Βοοειδή
9.285
Ιπποειδή
4.148
Πουλερικά(ολίγων μόνο χωρίων)
30.000
Κυψέλαι
742
Και συνεχίζουν οι Εκθέσεις ως εξής: «Τα ανωτέρω (είναι) κατώτερα της πραγματικότητος… (και έγιναν) Πανστρατιά Τσάμηδων» και «Όλος ο Μουσουλμανικός πληθυσμός της Θεσπρωτίας, από 17-70 ετών, είχεν εξοπλισθή από τους Ιταλούς, οι οποίοι στους περισσοτέρους έδωσαν στρατιωτικές στολές (…) ενώ περί τους 2.400 Τσάμηδες είχαν ενταχθή εθελοντές στον Αλβανικό Φασιστικό Στρατό».
Αναλογιζόμενοι ότι θα έδιναν λόγο στην Ελληνική Δικαιοσύνη για τις ενέργειές τους εγκαταλείπουν την περιοχή τον Σεπτέμβριο του 1944, μετά τήν 2η μάχη της Μενίνας (Νεράϊδας) Παραμυθίας στις 20 καί 21/9/1944, ακολουθώντας οικειοθελώς τους Γερμανούς κατά την αποχώρησή τους από την Ελλάδα.
Αναφέρει σχετικά η Έκθεση του Ελληνικού Συνδέσμου στην Βαλκανική Επιτροπή του Ο.Η.Ε., όπως δημοσιεύθηκε στον ημερήσιο Τύπο της 14.7.1949 : « Είναι γνωστόν ότι 16 - 17.000 Τσάμηδες είχον εθελουσίως εγκαταλείψει την Ελλάδα κατά το τέλος του πολέμου και είχον καταφύγει εις την Αλβανίαν εκ φόβου μη κληθούν και δώσουν λόγον προ της Ελληνικής Δικαιοσύνης δια τα εγκλήματα, τα οποία είχον διαπράξει κατά την κατοχήν, εν στενή συνεργασία μετά των Ιταλικών , Αλβανικών και Γερμανικών στρατευμάτων ...».
Υπάρχουν άλλως τε, και αδιάψευστες ομολογίες ακόμη και Μουσουλμάνων Τσάμηδων κατατεθειμένες αρμοδίως, οι οποίες καταμαρτυρούν του λόγου του αληθές, όπως η παρακάτω, του Τσάμη Νουχτί Λατίφ, από τα Τρίκορφα Φιλιατών :
« Εμείς οι Μωαμεθανοί δεν είχαμε κανένα παράπονο κατά της Ελληνικής Διοικήσεως, ώστε να μην μπορώ να καταλάβω, γιατί με την Αξονική Κατοχή όλοι οι Μωαμεθανοί, όχι μόνον έγιναν όργανα των Ιταλών και Γερμανών, αλλά, ακόμη περισσότερο, με φόνους και άλλες εγκληματικές πράξεις, εξεδήλωσαν την πρόθεσή των να εξαλείψουν το Ελληνικό στοιχείο από την περιφέρεια της Θεσπρωτίας».
Αλλά και από τη νέα πατρίδα που επέλεξαν οι Τσάμηδες αυτοί, συνέχισαν τις ανθελληνικές ενέργειες ενισχύοντας και τον συμμοριτοπόλεμο με 5.700 άνδρες, ηλικίας 17-40 ετών, καθώς και με συχνές ενοχλήσεις εις βάρος των Βορειοηπειρωτών.
ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ
Το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων των Ιωαννίνων, κατά πάντα νόμιμο και διεθνώς αναγνωρισμένο, εκδίδει μέχρι το 1948, χίλιες επτακόσιες (1.700) και πλέον καταδικαστικές αποφάσεις εις βάρος των εγκληματιών Τσάμηδων. Γνωστότερη αυτών (των αποφάσεων) είναι η υπʼ αριθμ. 344/23-5-1945 απόφαση του, διεκτραγωδώντας έτσι τα αποδεδειγμένα αποτρόπαιά τους.
Επακολούθησε η στέρηση της Ελληνικής Ιθαγένειάς τους με την υπʼ αριθμ. Α.Π. 50862/47 απόφαση του Υπουργείου Στρατιωτικών, καθώς και η Δήμευση των Περιουσιών τους, (Β.Δ. 2185/1952 και Ν. 2781/54) που διατέθηκαν στα θύματα της θηριωδίας τους και σε ακτήμονες σύμφωνα με τις διεθνείς ανάλογες διατάξεις.
Όσοι απέμειναν στις εστίες τους (232 άτομα μέχρι το 1949) ζούσαν ανενόχλητοι και απελάμβαναν όλα τα δικαιώματα του Έλληνα Πολίτη.
Ό,τι αφορά την πληθυσμιακή κατάσταση, οι μωαμεθανοί της «Τσαμουριάς» με την έναρξη των Βαλκανικών πολέμων (1912-1913) υπολογίζονταν σε 8.450 άτομα. Με την εθνική απογραφή στην Ελλάδα της 17ης Μαρτίου 1991 οι «Τσάμηδες» που ζουν σήμερα στην Ελλάδα βρίσκονται σε τρεις κοινότητες του νομού Θεσπρωτίας και συγκεκριμένα αριθμούν 56 άτομα.
Αξιώσεις αποζημιώσεως της Ελλάδος κατά της Αλβανίας
Άρθρο Επιτίμου Δικηγόρου Αθανασίου Λέκκα (…)
Εφημερίδα «Βορειοηπειρωτικόν Βήμα» 1992
Κυρίως οι Αλβανοί επιδιώκουν την εξασφάλισιν αποζημιώσεως δια την περιουσίαν των Τσάμηδων. Και πάλιν όμως, ως εγκληματίαι πολέμου, ουδεμιάς αποζημιώσεως δικαιούνται. Αντιθέτως, η χώρα μας έχει αξιώσεις αποζημιώσεως εκ μέρους της Αλβανίας.
Από πλευράς της πατρίδος μας αι διεκδικήσεις μας έναντι της Αλβανίας συνίστανται :
1) Εις την αποζημίωσιν των οικογενειών των εκτελεσθέντων Ελλήνων υπό των Τσάμηδων και Αλβανών, των προμνησθεισών επαρχιών της Ηπείρου.
2) Εις την αποζημίωσιν των ιδιοκτητών των πυρπολειθεισών οικιών των Ελλήνων των ανωτέρω επαρχιών.
3) Εις την αποζημίωσιν των Ελλήνων υπηκόων εν Αλβανία, που υπέστησαν ζημίας λόγω του πολέμου, απελάθησαν η εξεδιώχθησαν.
4) Εις την απόδοσιν ποσού 218.000.000 δραχμών που κατέβαλεν η πατρίς μας εις την Αλβανίαν επί κατοχής, το έτος 1942, δια ζημίας που επροκάλεσε, δήθεν, ο Ελληνικός Στρατός. Η Ελλάς ήτο αμυνομένη και όχι επιτιθεμένη και ως εκ τούτου παρανόμως απεζημιώθησαν.
5) Εις απαιτήσεις Ελλήνων, που υπεχρεώθησαν από τους Αλβανούς εις καταναγκαστικά έργα.
6) Εις αποζημίωσιν δια την καταστροφήν των εκκλησιών και την λεηλασίαν του εξοπλισμού τούτων υπό των Αλβανών, κατά την περίοδον της διακυβερνήσεως της χώρας των υπό του Εμβέρ Χότζα.
7) Εις αποζημίωσιν δια την καταστροφήν των Σχολείων της Βορείου Ηπείρου κατά την περίοδον ταύτην.
8) Εις αποζημιώσεις δια τας καταστροφάς και ζημίας που υπέστησαν οι Έλληνες της Βορείου Ηπείρου.
Το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων των Ιωαννίνων, κατά πάντα νόμιμο και διεθνώς αναγνωρισμένο, εκδίδει μέχρι το 1948, χίλιες επτακόσιες (1.700) και πλέον καταδικαστικές αποφάσεις εις βάρος των εγκληματιών Τσάμηδων. Γνωστότερη αυτών (των αποφάσεων) είναι η υπʼ αριθμ. 344/23-5-1945 απόφαση του, διεκτραγωδώντας έτσι τα αποδεδειγμένα αποτρόπαιά τους.
Επακολούθησε η στέρηση της Ελληνικής Ιθαγένειάς τους με την υπʼ αριθμ. Α.Π. 50862/47 απόφαση του Υπουργείου Στρατιωτικών, καθώς και η Δήμευση των Περιουσιών τους, (Β.Δ. 2185/1952 και Ν. 2781/54) που διατέθηκαν στα θύματα της θηριωδίας τους και σε ακτήμονες σύμφωνα με τις διεθνείς ανάλογες διατάξεις.
Όσοι απέμειναν στις εστίες τους (232 άτομα μέχρι το 1949) ζούσαν ανενόχλητοι και απελάμβαναν όλα τα δικαιώματα του Έλληνα Πολίτη.
Ό,τι αφορά την πληθυσμιακή κατάσταση, οι μωαμεθανοί της «Τσαμουριάς» με την έναρξη των Βαλκανικών πολέμων (1912-1913) υπολογίζονταν σε 8.450 άτομα. Με την εθνική απογραφή στην Ελλάδα της 17ης Μαρτίου 1991 οι «Τσάμηδες» που ζουν σήμερα στην Ελλάδα βρίσκονται σε τρεις κοινότητες του νομού Θεσπρωτίας και συγκεκριμένα αριθμούν 56 άτομα.
Αξιώσεις αποζημιώσεως της Ελλάδος κατά της Αλβανίας
Άρθρο Επιτίμου Δικηγόρου Αθανασίου Λέκκα (…)
Εφημερίδα «Βορειοηπειρωτικόν Βήμα» 1992
Κυρίως οι Αλβανοί επιδιώκουν την εξασφάλισιν αποζημιώσεως δια την περιουσίαν των Τσάμηδων. Και πάλιν όμως, ως εγκληματίαι πολέμου, ουδεμιάς αποζημιώσεως δικαιούνται. Αντιθέτως, η χώρα μας έχει αξιώσεις αποζημιώσεως εκ μέρους της Αλβανίας.
Από πλευράς της πατρίδος μας αι διεκδικήσεις μας έναντι της Αλβανίας συνίστανται :
1) Εις την αποζημίωσιν των οικογενειών των εκτελεσθέντων Ελλήνων υπό των Τσάμηδων και Αλβανών, των προμνησθεισών επαρχιών της Ηπείρου.
2) Εις την αποζημίωσιν των ιδιοκτητών των πυρπολειθεισών οικιών των Ελλήνων των ανωτέρω επαρχιών.
3) Εις την αποζημίωσιν των Ελλήνων υπηκόων εν Αλβανία, που υπέστησαν ζημίας λόγω του πολέμου, απελάθησαν η εξεδιώχθησαν.
4) Εις την απόδοσιν ποσού 218.000.000 δραχμών που κατέβαλεν η πατρίς μας εις την Αλβανίαν επί κατοχής, το έτος 1942, δια ζημίας που επροκάλεσε, δήθεν, ο Ελληνικός Στρατός. Η Ελλάς ήτο αμυνομένη και όχι επιτιθεμένη και ως εκ τούτου παρανόμως απεζημιώθησαν.
5) Εις απαιτήσεις Ελλήνων, που υπεχρεώθησαν από τους Αλβανούς εις καταναγκαστικά έργα.
6) Εις αποζημίωσιν δια την καταστροφήν των εκκλησιών και την λεηλασίαν του εξοπλισμού τούτων υπό των Αλβανών, κατά την περίοδον της διακυβερνήσεως της χώρας των υπό του Εμβέρ Χότζα.
7) Εις αποζημίωσιν δια την καταστροφήν των Σχολείων της Βορείου Ηπείρου κατά την περίοδον ταύτην.
8) Εις αποζημιώσεις δια τας καταστροφάς και ζημίας που υπέστησαν οι Έλληνες της Βορείου Ηπείρου.
ΕΕΕΤΣΙ.ΧΕΡΑΚΙ-ΧΕΡΑΚΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ.
ΠΗΓΕΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΚΛΥΣΜΑ
mathainoumeellinikiistoria
Βασ.Γεωργίου : "Βόρειος Ήπειρος"
Αθαν.Κόρμαλη : "Αντίσταση στην Βορειοηπειρωτική Γη"
Αθαν.Κόρμαλη : "Χειμάρρα"
Χρυσηίς Κακοφεγγίτου : "Αλύτρωτες Πατρίδες και Μεγάλη Ιδέα"
Περιοδικό ΤΟΤΕ : Τεύχη 44 - 46
ΚΛΥΣΜΑ
mathainoumeellinikiistoria
Βασ.Γεωργίου : "Βόρειος Ήπειρος"
Αθαν.Κόρμαλη : "Αντίσταση στην Βορειοηπειρωτική Γη"
Αθαν.Κόρμαλη : "Χειμάρρα"
Χρυσηίς Κακοφεγγίτου : "Αλύτρωτες Πατρίδες και Μεγάλη Ιδέα"
Περιοδικό ΤΟΤΕ : Τεύχη 44 - 46
